Ilse en ik deelden een boom. Een Amsterdamse iep van meer dan een eeuw oud, die precies tussen ons in woonde. Een boom, die zelfs Koning Willem lll nog had meegemaakt. Het verbaasde mij dus niet dat Ilse een keer contact opnam met deze buurtreus als aanleiding.

Ze belde niet vaak, maar als ze het deed was het altijd met een reden en klonk ze helder, subtiel resoluut en weldoordacht. Dat was anders wanneer ik haar onverwacht zag wandelen over de stoep aan de andere kant van de straat – dan had ze een zekere schichtigheid, als van een vogel, die een stukje achteruit wijkt als je naar haar toe wilde bewegen.

(Foto: Anne Büdgen)

Ze sprak bij deze gelegenheid meteen over ‘onze’ boom. Ik wist al dat hij in de recente zomerstorm, toen ik net in het buitenland was, met een reusachtige zucht was omgegaan en zijn kruin, heftig deinend, uiteindelijk te ruste had gelegd in de lengte van de straat, tussen de huizen en de gracht. En – het was bijna niet voor te stellen – maar precies op dat éne kruispunt waar Ilse dagelijks overstak, had hij zich niet alleen over een rijdende auto geworpen, hoorde ik later, maar ook vol over Ilse heen. Zij verdween in zijn machtige bladerdak.

Mijn buurvrouw, een arts, hoorde het kreunen, scheuren en kraken van het omvallen, en is onmiddellijk naar buiten gegaan om hulp te bieden. Met theedoeken van het café op de hoek heeft ze Ilses hoofdwond verzorgd en de ambulance gebeld.

In Ilses nieuwe dichtbundel, die een tijdje later zou verschijnen, vind je in gestolde vorm haar ervaring terug. Ze had de traumatische gebeurtenis vorm kunnen geven. Uit de titel van haar bundel bleek dat ze op een geraffineerde wijze de angst had verweven met een soort lichtheid, waarbij ze ook geen slachtoffer meer was, maar object van liefde. Want, zo schreef ze, de boom ‘víel op haar’.

Ze vroeg mij om het omslag van haar nieuwe bundel te ontwerpen, met een hoofdrol voor onze boom.

Eén van de thema’s die ik gebruik in mijn werk als beeldend kunstenaar, is dat van Daphne die in een laurierboom verandert, een verhaal uit de Metamorfosen van Ovidius. In mijn bronzen beeld van ‘Daphne in de wind’ versmelten vrouw, boom en wind tot één geheel. Daphne spreidt haar armen als takken hoog in de lucht – uit euforie, of wanhoop – en buigt mee met de wind. De sculptuur verbeeldt het accepteren van je lot, het ‘amor fati’.

We vonden beiden dat het thema van de gedaanteverwisseling van vrouw in boom meteen heel mooi leek aan te sluiten bij Ilses werk, alsook bij de titel 'De boom valt op mij'. We besloten dat we het omslag verder het liefst zo eenvoudig mogelijk wilden houden.

Soms, in de tijd na het verschijnen van haar bundel, stak er opnieuw een storm op. Altijd weer stuurde ik Ilse een berichtje om haar een hart onder de riem te steken, want stormen waren moeilijk voor haar geworden.

Tot op het laatst bleef, naast onze gevelde reus, waarvan op het plein alleen nog een gapend gat als een wond in de aarde getuigde, nu ook de storm het tere, maar innige lijntje dat ons steeds opnieuw met elkaar verbond.

(tekst IR)

.

DE BOOM VALT OP MIJ

de boom valt op mij,
ik trek hem aan,
omdat ik groen draag 

het duurde te lang voor
ik voor groen koos en
dan nog alleen omdat
blauw in de was was

nog even ben ik
een jurk met lichte bladeren
een wandelende tak, dan 

slaakt een gevallen
kruin een kreet

Ilse Starkenburg

Foto

                voor Ilse S.

Maak je een foto van mij
hier, nu
vraagt ze 

alsof ze anders niet gelooft
dat ze
nu, hier
heeft bestaan 

(ze vertrouwt haar eigen leven niet)

toen, daar
de tijd toevallig
op haar viel.

.

Iris Le Rütte

(Beeld: Iris Le Rütte)