(Foto: Roeland Fossen)
Ilse wilde al jong schrijver worden. Toch schreef ze haar eerste gedichten pas in haar studietijd. In oktober 1986 kreeg ze de toezegging van Theo Sontrop dat haar gedichten in Maatstaf zouden worden gepubliceerd. Dat haar eerste inzending meteen tot publicatie leidde gaf zelfvertrouwen. Ilse stopte met haar studie analytische filosofie hoewel ze met name de colleges van de Noorse hoogleraar Else Barth interessant vond. Maar eigenlijk hield ze niet van analyses. ‘Die gaan als een zeef door me heen’. Ze vond wel dat teksten goed in elkaar moeten zitten, maar wilde af kunnen gaan op haar gevoel. En het literaire leven speelde zich voornamelijk af in Amsterdam, daarom verhuisde ze daarheen. Haar dichterschap werd haar identiteit, ze leek er als persoon mee samen te vallen. ‘Bij Ilse Starkenburg lijkt de poëtische sensatie heel dicht bij de formulering ervan te liggen’, schreef Tom van Deel bij het verschijnen van haar eerste bundel Verdwaald ontwaken in 1990.
Haar tweede bundel, uit 1995, gaf ze de titel Afspraak met een eiland. Het vermogen om woorden lading te geven door ze te omringen met vruchtbare leegte werd haar kenmerk. ‘Ze maakt met woorden een omheining die de poëtische levenshouding beschermt tegen het verhardende alledaagse’, schreef Dien de Boer in Surplus. Maar schrijven zou ook een poging blijven tot toenadering.
‘Vanaf haar debuut Verdwaald ontwaken werkte Ilse aan een dichterlijk oeuvre waarin verlangen naar aanwezigheid en contact met de ander constanten zijn. Haar gedichten zijn evenzovele pogingen om een voortdurend sluimerend dan wel concreet isolement te doorbreken.’ (citaat De Arbeiderspers)
Voor haar eerste twee bundels ontving ze het Charlotte Köhler stipendium. Daarna publiceerde ze een prozaboek De blinde vlek op de kaart (1998). Ze was zich in het literaire circuit gaan bewegen. Trad op bij Poetry International, de Nacht voor de Poëzie. Bij Lowlands, het Deventer Tuinfeest, Dichter aan Huis en op tal van andere podia. Ook over de grens, in Leuven en in Bremen, Dresden, Düsseldorf.
Ze werkte nauw samen met enkele beeldende kunstenaars, gaf geslaagde gastcolleges op de Rietveldacademie. Ze was een van de dichters van dienst voor ‘De eenzame uitvaart’ in Amsterdam, het project van F. Starik, waarbij anonieme doden worden toegesproken door een dichter.
Soms logeerde ze in het Adriaan Roland Holst huis in het Noord-Hollandse kunstenaarsdorp Bergen, het gastenverblijf voor schrijvers. Dicht bij zee en de duinen. Net als ooit voor Roland Holst zelf voelde dat huis voor haar als een ‘tweede huid’. Haar werk werd opgenomen in Komrij’s standaardwerk over de Nederlandse poëzie en in andere bloemlezingen. Ze werkte af en toe mee aan televisie en radioprogramma’s.
.
Maar van de kant van de literaire kritiek bleef het stil. Op haar bundel In plaats van alleen (2003) kwam nauwelijks reactie. Op Gekraakt klooster (2007) meer, maar een volgende bundel liet lang op zich wachten. Tot ze, na meer dan tien jaar uit de schaduw trad met die plotseling wél door de kritiek herkende bundel De boom valt op mij (2017). Ze wás er, en ze mocht er zijn, telde mee als dichter met een eigen onvervreemdbaar geluid. Ook minder enthousiaste recensies deden daar geen afbreuk aan, maar bevestigden haar dichterschap.
Er verscheen daarna nog een bijzondere uitgave, La Muchada Tras El Cristal. Een tweetalige bloemlezing van haar gedichten in het Spaans. De vertaler, Antonio Cruz Romero, had een selectie gemaakt uit Ilse’s dichtbundels en een inleiding op haar werk geschreven. De dansers Beatriz Pérez en Aarón Comino leerden Ilse’s poëzie via hem kennen. Dat inspireerde hen om haar woorden en beelden in dans om te zetten. Ze maakten een dansvoorstelling op gedichten van Ilse en van Ilse’s kort daarvoor gestorven collega Menno Wigman (1966-2018). Die voorstelling werd in mei en oktober 2019 in Barcelona gepresenteerd. En nog een keer ‘in memoriam’, op 21 maart 2020, de Internationale Dag van de Poëzie.
(Tekst: Joke Gerritsen)
